از «حکمرانی چندسطحی» تا «حکمرانی خوب»/ بازخوانی تحولات مفهومی در اندیشه حکمرانی

به گزارش روابط عمومی سازمان فضای مجازی سراج، دکتر جواد آزادی مشاور دبیر شورای عالی فضای مجازی در اولین جلسه از دوره «حکمرانی قانونمند فضای مجازی»، این رویداد آموزشی را فرصتی برای توانمندسازی کنشگران و تحلیلگران این عرصه دانست.

مبانی نظری حکمرانی و چالش‌های مفهومی
دکتر آزادی در ابتدا به تبیین مبانی نظری حکمرانی پرداخت و با اشاره به تنوع ادبیات این حوزه در غرب، از اصطلاح بازوُرد (Buzzword) برای توصیف آشفتگی مفهومی موجود استفاده کرد. وی با مقایسه روند توسعه مطالعات حکمرانی در ایران و جهان، خاطرنشان کرد که در ایران عمدتاً بر «حکمرانی خوب» تمرکز شده، در حالی که در غرب شاهد ظهور گونه‌های مختلفی مانند حکمرانی شبکه‌ای، شرکتی، جهانی و چندسطحی هستیم.

انواع حکمرانی و زمینه‌های شکل‌گیری
 در ادامه دکتر آزادی به تشریح انواع حکمرانی پرداخت. وی «حکمرانی شبکه‌ای» را پاسخ به چالش هماهنگی بین بخش دولتی و خصوصی پس از جنگ جهانی دوم و «حکمرانی شرکتی» را ناشی از جدایی مالکیت و مدیریت در شرکت‌های بزرگ و مسئله اطلاعات نامتقارن معرفی کرد. این استاد دانشگاه «حکمرانی جهانی» را محصول شکل‌گیری سازمان‌های بین‌المللی و نیاز به هماهنگی در سطح جهان برشمرد و «حکمرانی چندسطحی» را نتیجه یکپارچگی سیاسی در اتحادیه اروپا دانست. وی بر لزوم درک این زمینه‌ها برای تحلیل صحیح صحنه حکمرانی در هر حوزه تأکید کرد.

حکمرانی خوب: خاستگاه، اصول و نقدها
دکتر جواد آزادی در ادامه به تحلیل «حکمرانی خوب» پرداخت که از دهه ۱۹۹۰ و توسط نهادهایی مانند بانک جهانی و آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده (USAID) ترویج شد. این استاد دانشگاه با برشمردن اصولی مانند پاسخگویی، شفافیت، مشارکت، عدالت و حاکمیت قانون تأکید کرد که این اصول به خودی خود ارزشمند هستند، اما مسئله اصلی «هدف» و «ذی‌نفع» اجرای آنهاست. وی با نقدی جدی، این اصول را ابزاری برای فشار بر حکومت‌های مستقل و تضعیف حاکمیت ملی دانست. او هشدار داد که شفافیت بی‌ضابطه می‌تواند امنیت ملی را به مخاطره اندازد.

مدل تحلیلی حکمرانی و جمع‌بندی
در پایان، دکتر آزادی مدل چهارچوب تحلیلی خود برای بررسی هر عرصه حکمرانی را ارائه داد که پاسخ به چهار پرسش کلیدی است: «چه کسی؟» (بازیگران)، «بر چه چیزی؟» (عناصر قدرت)، «با چه غایتی؟» (کارایی یا مشارکت) و «با چه سازوکاری؟» (ابزار، ساختار و استراتژی). وی سه ارزش محوری در حکمرانی را «مشروعیت»، «کارایی» و «مشارکت» دانست و هنر حکمران را ایجاد توازن بین این سه و طراحی «معماری حکمرانی» مناسب برای هر صحنه عنوان کرد.

علاقمندان می‌توانند جهت دانلود فایل صوتی جلسه به این لینک مراجعه نمایند.