نقش مغفول زنان در حکمرانی فضای مجازی/ از چالشهای ساختاری تا راهکارهای عملی
نشست تخصصی با موضوع «چالشها و فرصتهای حضور بانوان در سیاستگذاری فضای مجازی» به همت مجمع مقام برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی سازمان فضای مجازی سراج، نشست تخصصی با موضوع «چالشها و فرصتهای حضور بانوان در سیاستگذاری فضای مجازی» با حضور سرکار خانم دکتر سحر قناعتی روانشناس و مدرس دانشگاه و سرکار خانم دکتر سیده فاطمه نعمتی مدیر اندیشکده رسانه و جامعه برگزار شد. در این نشست، اهمیت طراحی ساختار حکمرانی قانونمند در فضای مجازی و لزوم عبور از نگاه صرفاً فناورانه به عرصههای هویتی، فرهنگی، اقتصادی و حکمرانی مورد تأکید قرار گرفت. هدف این گفتوگو، شناسایی فرصتها و ظرفیتهای واقعی حضور بانوان و نیز تبیین چالش و موانع نهادی، ساختاری و گفتمانی در این حوزه بود.
چالشهای سیاستگذاری فضای مجازی با تأکید بر نقش زنان
دکتر قناعتی با اشاره به آمار رو به رشد کاربران اینترنت و افزایش ضریب نفوذ آن، هشدار داد که این گسترش، همزمان با افزایش آسیبهای اجتماعی نوظهور همراه بوده است. وی ناکارآمدی رویکردهای صرفاً سلبی و آمرانه در قانونگذاری را مورد نقد قرار داد و تصریح کرد که این قوانین عمدتاً مبتنی بر الزامات گذشته و بدون درنظر گرفتن متغیرهای پیچیده جهان مجازی و واقعیتهای زندگی امروز، به ویژه برای زنان و نوجوانان، تنظیم شدهاند. این استاد دانشگاه تأکید کرد که فقدان نگاه ریزبینانه، عاطفهمحور و زنانه در سیاستگذاری کلان، منجر به تصویب قوانینی تکبعدی و کممقبولیت شده است. به گفته وی، این شکاف بین نگاه زنانه به مسائل و سازوکارهای سیاستگذاری، روزبهروز عمیقتر میشود.
ابژهسازی از زنان در فضای مجازی
دکتر قناعتی با بیان این نکته که باید پیش از هر چیز مشخص کنیم "آیا خود زن برای ما مسئله است"، به تحلیل جایگاه زنان پرداخت. ایشان با اشاره به سابقه تاریخی نقش مؤثر و تصمیمساز زنان در خانواده و جامعه ایران، اظهار داشت که متأسفانه امروزه با گسترش رسانهها و شبکههای اجتماعی تصویرمحور، زنان دچار "بیهویتی" شدهاند. به گفته وی، رسانهها با ترویج معیارهای غیرواقعی زیبایی، موفقیت و سبک زندگی، به "ابژهسازی" از زن پرداخته و هویت مستقل و ارزشآفرین او را تحتالشعاع قرار دادهاند و این روند موجب افت عزتنفس، افزایش اضطراب، افسردگی و تقلیل زنان به افرادی "قابل دسترسی و شکستپذیر" شده است.
غیبت زنان در نهادهای سیاستگذار و پیامدهای فرهنگی آن
همچنین دکتر سیده فاطمه نعمتی، سیاستگذاری در هر حوزهای بدون حضور زنان را نادیده گرفتن نیمی از جامعه دانست. وی به غیبت قابل توجه زنان در نهادهای بالادستی مانند شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی اشاره و تصریح کرد که این غیبت، منجر به سیاستگذاریهای ناقص و ابتر شده است. به باور دکتر نعمتی، این ضعف، فضایی را ایجاد کرده که در آن، "دیده شدن به هر قیمتی" به معیار اصلی تبدیل شده و زنان شاخص حاضر در فضای مجازی عمدتاً قابلیت الگوسازی مثبت را ندارند. این وضعیت همچنین باعث شده تا زنان مذهبی یا متعهد، احساس کنند برای فعالیت سالم باید از فضای مجازی فاصله بگیرند. وی هشدار داد که این روند، به تدریج کیان خانواده و حریمهای فرهنگی-اجتماعی را تضعیف و موجب تقویت نامتعارف مراسم و الگوهای فرهنگی بیگانه در جامعه میشود.
راهکارهای پیشنهادی
سخنرانان راهکارهایی را برای خروج از این وضعیت ارائه کردند. دکتر نعمتی بر لزوم بازنگری در "پیوست فرهنگی" طرحها و افزودن "پیوست اثر جنسیتی" تأکید کرد. به این معنا که در هر سیاستگذاری مرتبط با فضای مجازی، اثرات خاص آن بر زنان و مردان به دقت ارزیابی و تبیین شود. همچنین، تشکیل و تقویت تشکلها و گروههای جمعی زنان در شبکههای اجتماعی برای "صاحب صدا شدن" و ارائه الگوهای مثبت بومی، ضروری دانسته شد. دکتر قناعتی نیز بر لزوم حمایت از رسانهها و پلتفرمهای حامی تصویر واقعی و مثبت از زنان، روزآمدسازی قوانین و نظارت بر اجرا و ارزیابی اثر قوانین تصویبشده تأکید کرد. هر دو سخنران، تقویت حضور مؤثر زنان در پستهای کلان سیاستگذاری و تصمیمگیری را شرط بنیادین حل این چالشها عنوان کردند.
علاقمندان برای دسترسی به فیلم این جلسه میتوانند به این لینک مراجعه نمایند.