ویژه برنامه "ما و شهید آوینی" برگزار شد
ویژه برنامه "ما و شهید آوینی" به همت سازمان فضای مجازی سراج مرکز گیلان برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی سازمان فضای مجازی سراج، اولین دورهمی سراجی‌های گیلان و ویژه برنامه سالروز شهادت سید مرتضی آوینی با عنوان «ما و شهید آوینی»، ۲۰ فروردین ماه در سالن ایثار و شهادت بنیاد شهید و امور ایثارگران رشت برگزار شد.
در این برنامه، دکتر مجید رحمانی، از پژوهشگران تاریخ معاصر گیلان به طرح موضوع هنر انقلاب اسلامی در آثار شهید مرتضی آوینی پرداخت و گفت: انقلاب اسلامی در یک مسیر تمدنی قرار گرفته است و چند سالی است در مسیر دولت اسلامی آن در جا می زنیم. اگر به انقلاب برگردیم می‌بینیم که انقلاب اسلامی یک انقلاب فرهنگی بوده است و از کم تلفات‌ترین انقلاب‌ها بوده است. هنر یکی از ابزارهای فرهنگ است و انقلابی که نگاه آن به ارزش‌های دینی و الهی است که در مقابل دوره فرهنگی پهلوی قرار گرفته است. هنر دوره پهلوی سه رویکرد دارد که یکی از این رویکردها، رویکرد سرگرمی و ابتذال بود که آثار اسفناکی بر جامعه داشت و یکی از اعتراضات مردم به وضعیت هنر بود. نوع دوم هنر قبل از انقلاب، هنر روشنفکری و هنر برای هنر بود. نمونه آن در جشن شیراز دیده شد. رویکرد سوم هنری قبل از انقلاب در جریان‌های چپ دیده می‌شود که در اشعار و آثار مکتوب آن دوره وجود دارد.
رحمانی ادامه داد: هنر انقلاب اسلامی را باید در منظومه‌ی فکری امامین انقلاب ببینیم. در روز دوازدهم بهمن، امام تکلیف را مشخص می‌کند و می‌فرمایند ما با سینما مخالف نیستیم ما با فساد مخالفیم. تعداد بیانات امام درباره هنر کم است اما همین‌ها بسیار عمیق و راهگشاست.
وی تأکید کرد: یک وجه تمایز هنر انقلاب اسلامی با هنر پیش از انقلاب، تأکید بر محتواست و هنری است که به دنبال نجات انسان از سرگردانی بوده است. هنری است که جنبه‌های مختلف زندگی انسان را در بر می‌گیرد و تک بعدی نیست. هنر انقلاب اسلامی تنها هنر نیست بلکه تلفیق اندیشه و هنر است و کار هنری که در آن جهان‌بینی نداشته باشد رابطه‌ای با هنر انقلاب اسلامی ندارد.
این پژوهشگر تاریخ معاصر افزود: این که می‌گویند هنر سیاسی نیست یک بلوف بزرگ است. حتی هنرمندان پوچ‌گرا هم یک ایده و ایدئولوژی دارد و هنرمند بدون ایده و باور نداریم. انقلاب اسلامی نجابت را به هنر ایران برگرداند. گنجینه معرفتی و دینی را با هنر پیوند داد. ما در دوران طاغوت عموما با هنری سر و کار داشتیم که در ضدیت با دین بود.
رحمانی با اشاره به تحول شهید مرتضی آوینی در نتیجه قرار گرفتن در جریان انقلاب اسلامی ادامه داد: تحول فردی شهید آوینی فردی نبود بلکه آوینی تمام تلاش خود را می‌کند تا همه مردم را با این نگاه و زاویه دید آشنا کند. شهید آوینی فهمید که در کجای تاریخ قرار دارد. شما می‌بینید که شهید آوینی از بیرون همه چیز را می‌بینید. شهید آوینی درک عمیقی از حقیقت داشت و بیشتر هنرمندها درگیر واقعیت‌ها هستند اما حقیقت بالاتر از واقعیت است. وی گفت: شهید آوینی برخی از آثار و نقاشی‌های خود را آتش می‌زند. از سال 44 تا 57 وارد دانشکده هنرهای زیبا شده است اما بعد از آشنایی با امام همه آثار خود در این دوره را به آتش می‌کشد و می‌گوید هر چه کرده بودم برای نفس خودم بود. شهید آوینی از یک راه طی شده با ما صحبت می‌کند و کسی نیست که از یک راه ندیده به مخاطبان خود بگوید. چرا شهید آوینی تهرانیزه نیست؟ شهید آوینی محرومیت‌ها را در شهرستان‌ها دیده و درک کرده است و بعد درباره آنها مستند ساخته است. او از مرز یک مستندساز تا مرز یک متفکر ارتقا پیدا می‌کند. انقلاب اسلامی، آوینی را دگرگون کرد و شهید آوینی تلاش کرد دِین خود را با دگرگون کردن هنر انقلاب ادا کند. قالبی که شهید آوینی در تولید مستند به کار می‌برد متفاوت است. شهید آوینی تلاش کرده است یک افق را نشان دهد. شهید آوینی، یا در حال نقد وضع موجود است و یا در حال نشان دادن افق و دور نما و چشم انداز است. یعنی هم از آرمان‌ها و باورها می‌گوید و هم به مسائل و مشکلات مردم می‌پردازد. ما در انقلاب اسلامی، اوج هنر انقلاب اسلامی را شاهد هستیم. شهید آوینی قبل از انقلاب شعر و نقاشی داشته است اما بعد از انقلاب پیشتاز جهاد تبیین می‌شود. وی با تأکید بر مطالعه کتاب‌های آینه جادو برای شناخت نگاه شهید آوینی در حوزه هنر انقلاب اسلامی اظهار کرد: شاهکار شهید آوینی در فیلم‌ها و مستندهایش است. شهید آوینی مجموعه مستندهای مختلفی را تولید می‌کند. مستند روایت فتح، 5 مجموعه متفاوت است. شهید آوینی در حال ساخت قسمت هفتم مجموعه شهری در آسمان روایت فتح بوده است که به شهادت رسیدند. بعد از شهادت ایشان است که همه متوجه می‌شوند که این تنها مجموعه ای در صدا و سیما بوده است که تیتراژ نداشته است و نام عوامل برنامه در ابتدا و انتهای برنامه نیست.
رحمانی با بیان اینکه ما در یک جنگ شناختی و ترکیبی حضور داریم ادامه داد: ما در زمانه سیاه‌نمایی و وارونه نمایی هستیم و ضرورت گفتن از آوینی امروز دو صد چندان است. ما در شرایطی هستیم که بسیاری از هنرمندان شاخص و صاحب سبک انقلاب اسلامی را از دست داده‌ایم. امروز هنرمند صاحب سبک کم داریم. برای انقلاب باید سبک و سیاقی پیدا کنیم که بتوانیم بر مخاطب اثرگذار باشیم. انقلاب اسلامی داعیه جهانی دارد. ما نباید به کارهای خودمان قانع باشیم. گیلان به اندازه‌ای ظرفیت تاریخی دارد که بتوانیم حرف جهانی بزنیم. باید معادلات را کنار بگذاریم. گیر کارهای ما این است که تنها در حال تکرار هستیم. یک احمدعلی راغب می‌آید که سال‌های سال از آثار او استفاده می‌کنیم اما نتوانستیم جایگزین‌های مناسب برای ایشان پیدا کنیم.
در ادامه این برنامه، دکتر علیرضا زادبر از دیگر پژوهشگران تاریخ معاصر نیز با بیان اینکه آوینی هیچ فرقی با دیگران نداشت گفت: اینکه آوینی از کامران تبدیل به سید مرتضی می‌شود این است که یک تحولی در او رخ داده است که مربوط به تحول عمومی جامعه است. عده‌ای می‌گویند شهدا تربیت شده زمان شاه بوده اند، این جمله در ظاهر درست است؛ بسیاری از شهدا اصلا اهل نماز شب نبودند بلکه در اثر انقلاب اسلامی تحولی در افراد ایجاد شد اما این تحول درجه‌ای داشت. یک نفر در حوزه تفکر دچار تحول شد و شهید آوینی می‌شود. وی افزود: تفسیرها از اسلام مهم بود و اینکه کدام تفسیر از اسلام را داشته باشیم. دو روحانی در حرم به شهادت می‌رسند؛ تفاسیر اهل تشیع را ببینید. آوینی تحت تأثیر تفکر امام و قرائت امام خمینی از اسلام است. بازرگان هم از اسلام قرائت داشت اما آوینی تحت تأثیر قرائت امام بود و این همان چیزی است که در مدیران کل وجود نداشت.این پژوهشگر تاریخ معاصر ادامه داد: امتیاز آوینی به تکنیک نبود بلکه به نگاهش بود. ما باید انقلاب و رنسانی انجام دهیم. این انقلاب برای برگرداندن اندیشه‌ای است که در گوشه‌ای قرار گرفته است و این کار با هنرمندان است. آوینی مخاطب شناس بود. ما باید اندیشه‌ی آوینی را بشناسیم که اندیشه او قرائت امام خمینی از اسلام بود. آوینی اگر روحانی و پاسدار هم می‌شد همین بود و بر روی اندیشه امام کار می‌کرد. زادبر گفت: آوینی از اندیشه امام به دو کل رسید و آن دو کل این بود که ایران قبل از انقلاب در حوزه عدالت، اندیشه شکست خورده است. آوینی برای پول کار نمی‌کرد اما هنرمندان امروز برای پول کار می‌کنند از طرفی به آنها پول برسد برای همان طرف کار می‌کنند.
آوینی با تمام وجود به این نتیجه رسید که دیگر نمی‌شود. یک کلیت دوم در اندیشه آوینی ایجاد می‌شود و آن فهم آوینی از انقلاب اسلامی است و ما به این دو کل با همدیگر نیاز داریم.
چرا امروز به این وضعیت فرهنگی در رشت رسیده‌ایم که در یک مسیر چند کیلومتری چند فروشگاه لوازم نگهداری سگ وجود دارد؟ چون نگفته‌اند که رشتی‌ها چه بلایی بر سر انگلیس و روس آوردند. تفاوت آوینی با جلال و شریعتی این بود که شریعتی تاریخ نمی‌دانست. جلال هم در تاریخ دست و پا می‌زد. جلال تلاش می‌کرد بیشتر پایبند به تاریخ باشد اما آوینی ذهنیت تاریخی داشت. شما اگر مفهوم استقلال، آزادی و عدالت را متوجه شوید باید از دوره فتحلی شاه تا ۵۷ و از ۵۷ تا امروز را با هم مقایسه کنید. آن وقت متوجه می‌شوید که اوضاع خوب است و یا آنقدر هم بد نیست ولی اگر فقط از ۵۷ تا امروز را ببینید تصور می‌کنید که اوضاع بد و سیاه است.
زادبر ادامه داد:ما برای اینکه تولید هنری خوبی در تراز آوینی داشته باشیم نیاز به ذهینت تاریخی داریم. شما آثار آوینی را ببنید. کدام اثر از ذهییت تاریخ به دور است. تمام این آثار دارای ذهیت تاریخی است. آوینی در آثار تاریخ عاشورا را به خوبی می‌شناسد. شما باید تاریخ اسلام را بخوانید. تاریخ اسلام را از شروع حرکت پیامبر تا ظهور را بخوانید. بعد ذهیت تاریخ در آثار شما می‌آید. اگر می‌خواهید آوینی در آثار شما به شما کمک کند به دنبال ذهنیت تاریخی باشید.
این پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی تاکید کرد: دومین ذهنیت تاریخی آوینی، شناخت تمدن غرب است. پس بروید تمدن غرب را هم بخوانید. آوینی تمدن غرب را می‌شناخت. در عین حالی که تاریخ اسلام را می‌خوانید تاریخ تمدن غرب را بخوانید.
وی افزود: امروز جنگ ما با ارتش و موشک آمریکا نیست. ما با تمدن و اندیشه غرب می‌جنگیم. تمدن و اندیشه غرب را باید بدانید چیست. بدون شناخت نمی‌توانید با اندیشه غرب جنگ کنید. آوینی تک تیراندازی در عرصه هنر بود. شما هم باید تک تیرانداز باشید. شما یک فرمانده سلام می‌سازید که این اثرگذاری زیاد را دارد.
زادبر گفت: سومین ذهینت تاریخی، تاریخ انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر است. کلید واژه رهبری در سه سخنرانی اخیر با مثال‌های تاریخی است. آقا می‌فرمایند جهاد تبیین قطعی و فوری است. اگر می‌خواهیم در آثار و نقد و نگاه ما به جامعه و مسئولان درست عمل کنیم باید ذهنیت تاریخی درستی داشته باشیم.
همچنین در بخشی از این برنامه، مرتضی عابدپور لنگرودی، از شاعران گیلانی، اشعاری درباره فتنه‌های دوران انقلاب اسلامی ایراد کرد.
رونمایی از سایت سراجی‌ها یکی از برنامه‌های جنبی این مراسم بود. این تارنمای اطلاع رسانی جهت انتشار اخبار مرکز گیلان سازمان فضای مجازی سراج راه‌اندازی شده است.
در پایان این مراسم و بعد از اقامه نماز جماعت مغرب و عشاء، حاضرین در فضایی صمیمانه روزه خود را افطار نمودند.